When the Polish Constitution is silent: axiological and constitutional basis for the application of ART
DOI:
https://doi.org/10.46941/2025.1.9Kulcsszavak:
assisted reproductive technology (ART), constitution, embryo, human rights, and life protection.Absztrakt
The Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997 does not contain a provision referring explicitly to “assisted reproductive technologies” (ART). However, this does not imply the “silence of the Constitution”. In contrast, the recognition of inherent human dignity as the source of freedoms and rights and of freedom and equality as fundamental values and principles underpinning an individual’s status in the state obliges public authorities to respect and protect individuals and citizens when assisted reproductive technologies (ARTs) are applied. In addition to these values and principles, constitutional provisions regarding the protection of human life (Article 38), privacy (Article 47), and health (Article 68) are significant in the context of ART. These provisions establish a framework and point of reference for the legislature and public authorities that apply the law in the context of ART.
Hivatkozások
Bałandynowicz, A. (2024) ‘Podmiotowość człowieka a tożsamość prawa’. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Wymiaru Sprawiedliwości.
Bączyk-Rozwadowska, K. (2017) ‘Procedura in vitro a poszanowanie autonomii prokreacyjnej pary realizującej projekt rodzicielski’, Prawo i Medycyna, 4, pp. 10–36.
Bieszczad, M. (2019) ‘Dobro dziecka jako klauzula generalna – ustalenie znaczenia pojęcia dobra dziecka w XXI w.’, Monitor Prawniczy, 17.
Boratyńska, M. (2017) ‘Dostęp do metod wspomaganego rozrodu a ustawa o leczeniu niepłodności. Głos w dyskusji’, Prawo i Medycyna, 4, pp. 168–182.
Bosek, L. (2009) ‘Refleksje wokół prawnych uwarunkowań wspomaganej prokreacji’, Diametros, 20(6), pp. 37–61.
Chruściak, R. and Osiatyński, W. (2001) ‘Tworzenie konstytucji w Polsce w latach 1989–1997’. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Czajecka, M.A. (2016) ‘Kilka uwag prawnych do ustawy o leczeniu niepłodności’, Państwo i Prawo, 6, pp. 20–32.
Domańska, M., Rojszczak, M. (2021) ‘Wspieranie rodziny jako cel krajowej ustawy o leczeniu niepłodności a indywidualne prawa podstawowe (uwagi krytyczne)’, Państwo i Prawo, 8, pp. 132–150.
Dowbór-Dzwonka, A., Cegła, B., Filanowicz, M. & Szymkiewicz, E. (2021) ‘Techniki wspomaganego rozrodu a naprotechnologia’, Zdrowie Publiczne, 3(122), pp. 322–328; https://doi.org/10.12923/j.0044-2011/122/3/a.19.
Gałązka, M. (2010) ‘Niemiecka ustawa o ochronie embrionów w kontekście polskiej debaty na temat zapłodnienia in vitro’, Przegląd Sejmowy, 4, pp. 98–109.
Gałęska-Śliwka, A. (2021) ‘Prawo do świadomego planowania rodziny – wybrane zagadnienia’, Prokuratura i Prawo, 2, pp. 78–114.
Garlicki, L. (2016) ‘Artykuł 30’, in Garlicki, L. & Zubik, M. (eds) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II. Art. 30–86. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Haberko, J. (2016) Ustawa o leczeniu niepłodności. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer.
Haberko, J., Załucki, M. (2023) ‘Dopuszczalność i prawnospadkowe konsekwencje postmortalnej implantacji zarodka’, Prawo w Działaniu, 56, pp. 33–57; https://doi.org/10.32041/pwd.5603.
Kobińska, A. (2009) ‘Ograniczenie in vitro tylko dla małżeństw’, Prawo i Medycyna, 3, pp. 118–132.
Królikowski, M., Bajor-Stachańczyk, M., Odrowąż-Sypniewski, W. (2007) ‘Konstytucyjna formuła ochrony życia’. Warszawa: Biuro Analiz Sejmowych.
Kuczyński, W. (2009) ‘Regulacje prawne rozrodu wspomaganego medycznie (ART) - punkt widzenia lekarza’, Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria, 18(3), pp. 251–258.
Łakomiec, K. (2014) ‘Wybrane konstytucyjne aspekty funkcjonowania biobanków populacyjnych’, Państwo i Prawo, 12, pp. 54–64.
Łukasiewicz, R. (2021) ‘Dawstwo identyfikowalne komórek rozrodczych – proponowany standard europejski a prawo polskie’, Państwo i Prawo, nr 8, pp. 226–241.
Łuków, P., Wrześniewska-Wal, I. (2008) ‘Prywatność pacjenta a kształcenie medyczne’, Państwo i Medycyna, 3, pp. 5–25.
Mendecka, K. (2023) ‘Ochrona zdrowia dzieci – aspekty prawne i etyczne (na kanwie wyroku NSA z dnia 17 grudnia 2021 r., sygn. akt III OSK 4794/21)’, Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego, 1, pp. 82–96.
Mostowik, P. (2019) ‘Fundamentalne prawne problemy surrogate motherhood. Perspektywa krajowa’. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Nauka, G. (2016) ‘Aquis communautaire w odniesieniu do badań DNA, pojęcia "embrion ludzki" i "element wyizolowany z ciała ludzkiego" a nasciturus’, Przegląd Sądowy, nr 3, pp. 98–121.
Nawrot, O. (2014) ‘Biorąc konstytucję poważnie. Konstytucyjne ramy regulacji medycznie wspomaganej prokreacji (uwagi na marginesie oceny zgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej poselskich projektów ustawy o zmianie ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, druk 607 i 608)’, Gdańskie Studia Prawnicze, 1, pp. 647–662.
Niżnik-Mucha, A. (2021) ‘Diagnostyka preimplantacyjna zarodków ludzkich in vitro a ochrona godności człowieka’, Państwo i Prawo, 10, pp. 31–52.
Pawlikowski, J. (2019) ‘Spór o medyczną klauzulę sumienia a konstytucyjne zasady równości i bezstronności światopoglądowej władz publicznych’, Studia z Prawa Wyznaniowego, 22, pp. 41–82; https://doi.org/10.31743/spw.5476.
Piechowiak, M. (2009) ‘Klauzula limitacyjna a nienaruszalność praw i godności’, Przegląd Sejmowy, 2, pp. 55–78.
Piotrowski, R. (2021) ‘Nowa regulacja przerywania ciąży w świetle Konstytucji’, Państwo i Prawo, 8, pp. 62–80.
Radwan, J. (2003) ‘Niepłodność i rozród wspomagany’. Poznań: Ars boni et aequi.
Rylski, M. (2020) ‘Zakres prawnej ochrony embrionów ludzkich w polskim porządku konstytucyjnym na tle procedury in vitro’, Przegląd Sejmowy, 3, pp. 123–162; https://doi.org/10.31268/PS.2020.37.
Sarnecki, P. (2016) ‘Art. 51’, in Garlicki, L., Zubik, M. (eds.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II. 2nd edn. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Smyczyński, T. (1996) Wspomagana prokreacja ludzka. Zagadnienia legislacyjne. Poznań.
Soniewicka, M. (2021) ‘Spór o dopuszczalność przerywania ciąży z perspektywy etycznej i filozoficznoprawnej (komentarz do wyroku TK w sprawie K 1/20)’, Państwo i Prawo, 8, pp. 6–23.
Stych, M. (2023) ‘Wiek a zasada równości pacjentów w świetle Kodeksu Etyki Lekarskiej. Doświadczenia z okresu pandemii SARS-CoV-2’, PPP, 1, pp. 7–20.
Szymanek, J. (2021) ‘Spory o aborcję w różnych systemach norm’, Przegląd Legislacyjny, 4, pp. 9–28.
Szymańska vel Szymanek, P. (2017) ‘Prawo do bycia rodzicem czy autonomia woli? Problemy prawne związane z procedurą in vitro w przypadku rozwodu’, Państwo i Medycyna, 4, pp. 93–103.
Tuleja, P. (2003) ‘Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane problemy)’. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze, pp. 112, 126.
Wilejczyk, M. (2017) ‘Znajomość czy nieznajomość pochodzenia genetycznego rzeczywistym dobrem osoby urodzonej w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji. Uwagi na marginesie ustawy o leczeniu niepłodności’, Przegląd Sejmowy, 11–12, pp. 69–80.
Wiśniewski, L. (1997) ‘Prawo a wolność człowieka - pojęcie i konstrukcja prawna’, in Wiśniewski, L. (ed.) Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona. Warszawa.
Witczak-Bruś, P. (2021) ‘Surogacja. Aspekty prawne macierzyństwa zastępczego’. Warszawa: Wolters Kluwer.
Wołoszyn-Cichocka, A. (2017) ‘Konstytucyjny obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku przez władze publiczne’, Annales UMCS, 1, pp. 225–242; https://doi.org/10.17951/g.2017.64.1.225.
Woźniak, A. (2017) ‘Kontraktowe aspekty zabiegu zapłodnienia pozaustrojowego. Przechowywanie zarodków - ocena warunków umów’, Prawo i Medycyna, 4, pp. 66–83.
Zieliński, T. (1992) ‘Ochrona praw nabytych - zasada państwa prawnego’, Państwo i Prawo, 3, pp. 3–11.
